Kunstmatige menging

Maatregel: kunstmatige menging

Algemeen

Kunstmatige menging van een meer is een techniek die vooral kan worden toegepast om bloei van kolonievormende cyanobacteriën zoals Microcystis te onderdrukken. Microcystis is in het bezit van specifieke aanpassingen - met name het bezit van drijfvermogen middels gas-vacuolen - die slechts in een stabiele waterkolom voordeel bieden. Daarnaast leidt menging in een diep meer, tot een energietekort bij het fytoplankton doordat de dagelijkse lichtdosis wordt beperkt - zodat ook algengroei in het algemeen wordt beperkt.

Doel van de maatregel

Onderdrukken van drijflaagvormende cyanobacteriën.

Meren waar de maatregel is toegepast

(ga voor een uitgebreide beschrijving naar Onderzoek meren en plassen)

Maatregelen

In Nederland is de techniek bekend van de spaarbekkens in de Biesbosch en van de Nieuwe Meer.
In de Nieuwe Meer werd een menginstallatie geïnstalleerd (aëratie vanuit buizen op de bodem) om de overlast van Microcystis tegen te gaan. Dit was succesvol: de biomassa werd sterk gereduceerd, drijflagen werden vrijwel niet meer waargenomen en de fytoplankton samenstelling verschoof van een cyanobacterie-dominantie naar een gemengde populatie van groenwieren, diatomeeën en flagellaten.

In de zwemplas De Kuil wordt via een door de wind aangedreven menginstallatie stratificatie van de plas voorkomen. Doel van deze ingreep is het wegnemen van de spronglaag waarop in het verleden de cyanobacterie Planktothrix rubescens tot ontwikkeling kwam. Alhoewel stratificatie nog steeds op kan treden is de overlast wel verholpen.

Lessen en kosten van de maatregel

Naast succesvolle bestrijding van cyanobacteriën zijn een redelijk aantal mislukkingen bekend. Zelfs kan kunstmatige menging leiden tot een sterke toename van de algengroei. Een goede - modelmatige - voorbereiding is van groot belang. Zo moet de kunstmatig geïnduceerde mengsnelheid voldoende groot zijn om de stijgsnelheid van Microcystis te overwinnen. Ook moet een zo groot mogelijk deel van het meer bereikt worden door de kunstmatige menging. Het ontwerp van de menginstallatie is dus kritisch. In meren waarin algengroei gedurende de zomer wordt beperkt door voedingsstoffen moet worden voorkomen dat via destratificatie nutriënten vanuit het hypolimnion beschikbaar komen voor algengroei.

Naast kunstmatige menging waarbij stratificatie van de kolom wordt weggenomen (destratificatie) wordt in het buitenland gebruik gemaakt van aëratie van het hypolimnion om via oxidatie van de toplaag van het sediment afgifte van fosfaat te verminderen. In Nederland wordt deze techniek niet toegepast.

Experts

Algemeen:
NIOO-KNAW, UVA.

Berekening dimensionering van de menginstalatie:
ARCADIS, Deltares.

Beheerders met ervaring:
Hoogheemraadschap van Rijnland, Waterwinningbedrijf Brabantse Biesbosch, Hoogheemraadschap van West-Brabant.

onderzoek/referenties

Visser, P.M., 1995. Growth and vertical movement of the cyanobacterium Microcystis in stable and artificially mixed watercolumn. Proefschrift van de Universiteit Amsterdam

Visser, P.M., L.R. Mur, J. Koedood & B. van der Veer, 1995. Bestrijding van Microcystis bloei in de Nieuwe Meer door kunstmatige menging: resultaten veldonderzoek 1993. H2O 5: 133-137.

Visser, P.M., B.W. Ibelings, et al. (1996). Artificial mixing prevents nuisance blooms of the cyanobacterium Microcystis in Lake Nieuwe Meer, the Netherlands. Freshwater Biology 36: 435-450.