Inleiding vergunningplicht en de Green Deal Op weg naar Duurzame zorg
In de afgelopen jaren meet men meer microverontreinigingen in het oppervlaktewater. Denk aan medicijnresten of hormoonverstoorders. Veel van deze stoffen komen via het huishoudelijk afvalwater in het oppervlaktewater. Dit komt omdat veel rioolwaterzuiveringen nu niet alle medicijnresten uit het aangeboden afvalwater haalt.
Ziekenhuizen en andere intramurale zorginstellingen zijn plekken met veel mensen die medicatie gebruiken. Deze specifieke bronnen zijn verantwoordelijk voor gemiddeld 20 procent van de totale vervuiling door medicijnresten. Er bestaan terugwin technieken voor medicijnen, al dan niet gecombineerd met andere afvalstromen of terugwinnen van energie. Deze handreiking is bedoeld voor de vergunningverlening bij bedrijfsafvalwaterzuiveringen van zorginstellingen in het kader van een Green Deal.
Algemeen
Het afvalwater van zorginstellingen bevat meer medicijnresten dan uit een normaal huishouden. Er zijn gewoonweg meer personen zijn die medicijnen krijgen toegediend. Zorginstellingen worden vanuit de wetgeving niet verplicht om hun ‘bedrijfsafvalwater’ te zuiveren voor lozing op het vuilwaterriool. Dit afvalwater wordt gezien als huishoudelijk afvalwater, daarvoor zijn geen specifieke voorschriften gesteld. Het afvalwater wordt via het vuilwaterriool afgevoerd naar de reguliere rioolwaterzuivering (RWZI).
Voor een zorginstelling bestaat wel de zorgplicht (artikel 2.1 Activiteitenbesluit). Dit betekent dat het afvalwater de werking van het vuilwaterriool niet mag verstoren. Een voorbeeld van verstoring van het riool is een verstopping door lozing van “doekjes”. De zorgplicht houdt ook in dat het afvalwater geen verstoring mag veroorzaken van een RWZI.
Voor het inzamelen en reinigen van stedelijk afvalwater is er in Nederland een heel systeem op gezet. De gemeente moet zorgdragen voor inzameling van huishoudelijk afvalwater en legt daarom riolering aan. Via de riolering wordt het afvalwater gebracht naar rioolwaterzuiveringen (RWZI). Het waterschap is aangewezen als beheerder van een RWZI en verantwoordelijk voor de zuivering van stedelijk afvalwater. De RWZI’s zijn voornamelijk ingericht op biologische zuivering van afvalwater en niet specifiek om medicijnresten te verwijderen uit het stedelijk afvalwater. Verwijdering van deze medicijnen en microverontreinigingen is erg lastig. Een RWZI moet meestal een hele grote hoeveelheid water schoonmaken. Dat maakt de inzet van verschillende technieken moeilijk en duur. Hierdoor komen medicijnresten van zorginstellingen en huishoudens na de zuivering toch in het oppervlaktewater terecht. Er zijn onderzoeksprogramma's hoe medicijnresten bij RWZI's kunnen worden verwijderd uit het afvalwater.
Volgens de Wet milieubeheer heeft het altijd de voorkeur om verontreinig met medicijnen bij de bron aan te pakken. Dat begint al bij het toedienen van medicijnen. Maar medicijnen worden niet zomaar toegediend en komen na gebruik in het afvalwater terecht. Op verschillende punten in de afvalwaterketen kan het afvalwater worden gezuiverd. Bij de zorginstelling waar medicijnen vrijkomen, bij huishoudens of bij de rioolwaterzuivering aan het eind van de keten. Bij kleinschalige zuiveringssystemen kan de zuivering heel gericht op het juiste afvalwater worden afgestemd. Voor zorginstellingen kunnen terugwin technieken worden toegepast voor medicijnen, mogelijk gecombineerd met andere vaste afvalstromen of terugwinnen van energie uit afvalwater.
Het verduurzamen van een zorginstelling kan op gespannen voet komen met de huidige wetgeving. Met het verduurzamen wordt gericht op de circulaire economie. Het hergebruik van grondstoffen. De wetgeving is niet circulair ingericht. De initiatieven worden ontwikkeld voor het circulair maken van zorginstellingen gaan verder dan de traditionele benadering van afval en afvalwater. Het moeilijke bij deze voorbeelden is dat er dan afwegingen moeten worden wat beter of duurzamer is. Een maatregel kan goed zijn voor de kwaliteit van afvalwater maar slecht voor het gebruik van grondstoffen. Biologisch afbreekbare stoffen worden afgebroken in een rioolwaterzuivering. Dit betekent niet dat biologisch afbreekbare stoffen na gebruik het beste in het riool gebracht moeten worden in plaats van in een afvalzak.
Doelstelling Green Deal
Voor zorginstellingen is een Green Deal opgesteld. De Green Deal Op weg naar Duurzame zorg is ondertekend in oktober 2015 door verschillende partijen. De Green Deal heeft als doelstelling de bedrijfsvoering binnen de sector van zorgaanbieders in de toekomst te verduurzamen.
Voor de Rijksoverheid is een actie opgenomen:
- Nieuwe sanitatiemethoden bevorderen die het ontstaan en de verspreiding van antibioticaresistentie en medicijnresten in afvalwater tegengaan.
Hiervoor komt een handreiking voor vergunningverlening.
Green Deal Op weg naar duurzame zorg
Een thema in de green deal is het terugdringen en voorkomen van antibioticaresten en medicijnen.
De handreiking is bedoeld als ondersteuning van dit thema. Het terugdringen of weren van medicijnen in afvalwater van zorginstellingen draagt bij aan de vermindering van deze stoffen in het milieu. De handreiking richt zich met name op het verwijderen van medicijnresten uit het afvalwater bij zorginstellingen en de wettelijke aspecten daaromheen. Naar verwerking van medicijnresten is veel onderzoek verricht. De handreiking geeft een inzicht in de wettelijke grenzen zijn bij de aanpak van medicijnresten bij zorginstellingen.
De handreiking richt zich niet op het terugdringen van medicijngebruik in zorginstellingen door minder toediening of het toepassen van minder schadelijke medicijnen.