Waterbegrippen

Hechting van plantaardige en dierlijke organismen aan het zich onder water bevindende deel van de scheepsromp.

De hoogte van een waterkering, direct na voltooiing.

Verbinden van afgesloten voormalige rivierarmen met een stromende rivier.

De stroming van water langs een kunstwerk in de waterkering met meevoering van zand en aarde. Hierdoor kan stabiliteitsverlies van de waterkering optreden.

Een nieuwe vorm van waterberging gecombineerd met andere functies aan de landzijde van een dijk. Het achteroeverconcept is voor het eerst toegepast in de Koopmanspolder bij Andijk

Het verplaatsen (naar beneden schuiven) van een deel van een dijk.

Afvoer of debiet is de term voor water dat een rivier meevoert naar zee en wordt uitgedrukt in kubieke meters per seconde.

Meer informatie over de afvoer voor Rijn en Maas.

Verdrag uit 1868 waarin de Rijnstaten afspraken hebben gemaakt over de scheepvaart op de Rijn, dat in 1963 werd herzien.

Dit zijn de bestuurlijk vastgestelde hoogwaterstanden die een gevaar voor primaire waterkeringen, bestemd tot directe kering van het buitenwater, kunnen opleveren.

Algemene maatregel van Bestuur. Uitvoeringsbesluit bij een wet met een algemene strekking.

De kustlijn die in het kader van het kusthandhavingsbeleid als referentie dient. In het algemeen de positie van de ‘gemiddelde’ kustlijn op 1 januari 1990. Ook in 2017 is de BKL op 8 plaatsen iets aangepast.

Het plan waarin de activiteiten en maatregelen van de beheerder van de waterkering staan. Bij Rijkswaterstaat beschrijft dit de taakopdracht.

Invloeden van buiten op waterkeringen, vaak in termen van waterstanden of golven. Door te grote belastingen faalt de waterkering.

Geeft inzicht in het rijksbeleid en de verdeling van verantwoordelijkheden van betrokken overheden. Een beleidslijn bevat een nadere uitleg van het vigerende beleid.

Het rivierengebied ten westen van de lijn Schoonhoven - Werkendam - Dongemond, inclusief Hollands Diep en Haringvliet, maar zonder de Hollandsche IJssel. De combinatie van waterstanden op zee en rivierafvoeren veroorzaken in dit gebied de hoge waterstanden.

Een krachtens de Wet ruimtelijke ordening voor waterstaatkundige doeleinden bestemd gebied, niet zijnde een oppervlaktewaterlichaam of onderdeel daarvan, dat dient ter verruiming van de bergingscapaciteit van een of meer watersystemen en ook als bergingsgebied op de legger is opgenomen.

Zie ook: Waterberging

Stroken grond ter weerszijden van de kernzone, die bijdragen aan de stabiliteit van de waterkering.

De meest doeltreffende maatregelen om de nadelige gevolgen voor het milieu te voorkomen als gevolg van bedrijfsmatige activiteiten.

Overeenkomst uit 2011 tussen Rijk, provincies, gemeenten, waterschappen en drinkwaterbedrijven met als doel te blijven zorgen voor veiligheid tegen overstromingen, goede kwaliteit water en voldoende zoet water. Bestuursakkoord loopt door tot 2020.

Bezwijken is een specifieke vorm van falen waarbij, bijvoorbeeld, een waterkerende constructie zoveel vervormt of beschadigd raakt dat een ernstig verlies aan waterkerend vermogen optreedt.

Aan de kant van het land of het binnenwater.

Het schuine aflopende deel aan de landzijde van de dijk.

Botulisme wordt veroorzaakt door gifstoffen (toxinen) van een bacterie (Clostridium botulinum). Deze bacterie produceert een gifstof die verlammend werkt op het zenuwstelsel van dieren. Een indicatie van Botulisme is als eenden hun kop niet meer kunnen optillen en verdrinken.

Het door Rijn en Maas gevoede rivierengebied ten oosten van de lijn Schoonhoven - Werkendam - Dongemond. Hoge rivierafvoeren veroorzaken de hoge waterstanden in dit gebied.

Beheer- en ontwikkelplan voor de rijkswateren.

Een gat in de waterkering.

Aan de kerende zijde van de waterkering. Dat wil zeggen: de zijde waar ook het water (rivier of zee) staat.

Het schuine aflopende deel aan de kerende zijde van de dijk.

Algemeen: Een (natuur)ramp of een niet-verwachte gebeurtenis die ernstige schade kan veroorzaken.

Waterveiligheid: Omstandigheden waaronder de goede staat van één of meerdere waterstaatswerken onmiddellijk en ernstig in het ongerede is of dreigt te komen.

Compartimentering is het opdelen van een grote dijkring in (een aantal) kleinere compartimenten of dijkringen, om de gevolgen van een overstroming te beperken tot een kleiner gebied.

Dat deel van de zee dat grenst aan de continenten. Het heeft een gemiddelde breedte van 75 km en een diepte tot ongeveer 130 meter. Meer dan negentig procent van alle vis wordt hier gevangen, terwijl het oppervlak slechts 7,5 procent van het complete oceaanoppervlak bedraagt.

Dijkgat of een onderbreking in de waterkering.

Een serie gebeurtenissen of rampen. Een crisis tast de economie of de openbare orde ernstig aan. Ze treft vaak een groot gebied en vraagt om zware bestuurlijke coördinatie, beheersing en voorlichting.

Het communiceren door overheden naar de samenleving op het moment dat een overstroming (of andere calamiteit) dreigt of zich al voltrekt.

Uitmonding van een rivier als een stelsel van aftakkingen.

Besluiten over voorstellen van de Deltacommissie die leiden toe een nieuwe manier van werken op drie terreinen: de waterveiligheid, de beschikbaarheid van zoetwater en een waterrobuuste ruimtelijke inrichting. Voor het IJsselmeergebied en de Zuidwestelijke Delta zijn aparte Deltabeslissingen.

Regeringscommissaris voor het Deltaprogramma.

De financiële basis van het Deltaprogramma, in werking getreden op 1 januari 2013.

Hoogte waaraan een waterkering moet voldoen. Opgesteld door de eerste Deltacommissie.

Volledige naam: ‘Deltawet waterveiligheid en zoetwatervoorziening’. Wet die zich richt op de maatregelen voor de bescherming tegen overstromingen en de zorg voor zoetwatervoorziening in relatie tot de verwachte klimaatverandering, waarbij de te nemen maatregelen op termijn worden ingevuld.

De marge van de afmetingen waarbinnen de bagger- en ontgrondingswerkzaamheden moeten worden opgeleverd. Dit heeft veelal betrekking op de opleverdiepte ten opzichte van NAP.

Een bron van verontreiniging die niet op één bepaalde plek zijn oorsprong heeft, maar over een groter gebied plaatsvindt, zoals verontreinigingen afkomstig uit de landbouw en het verkeer die via neerslag het grond- en oppervlaktewater bereiken.

Het permanent onder controle houden van een stuk dijk (dijkvak) of een hele dijkring. Dijkbewaking wordt ingesteld bij dreigend hoogwater of andere calamiteiten en wordt uitgevoerd door het dijkleger van een waterschap

Het doorbreken van een dijk. Een dijkdoorbraak ontstaat wanneer er een deel van het dijklichaam wegspoelt of afschuift. Hierdoor ontstaat er een bres (gat) in de dijk en een overstroming.

Het dijkleger bestaat uit vrijwilligers die in geval van hoog water opgeroepen kunnen worden om de dijken te bewaken. Zij controleren dan waar risico's ontstaan, zodat het waterschap adequate maatregelen kan nemen.

Een gebied wordt beschermd tegen buitenwater door een primaire waterkering of door hoge gronden. Gebieden zijn als dijkring(gebied) aangewezen in de Waterwet.

Deel van een primaire waterkering dat afzonderlijk genormeerd is.

Een deel van een waterkering met min of meer gelijke sterkte, eigenschappen en belasting.

Het wegzakken van de dijk, doordat de ondergrond volledig met water doordrenkt is.

Met doodtij wordt het fenomeen beschreven wat optreedt als het zonsgetij en het maansgetij elkaar tegenwerken. Het hoogwater aan de kust is dan lager dan gemiddeld en het laagwater hoger dan gemiddeld. Doodtij treedt op als zon, aarde en maan een hoek van 90 graden met elkaar vormen. Dit gebeurt twee maal paar 28 dagen en wel tijdens het eerste en laatste kwartier van de maan.

Zie ook: Springtij, getij

Deel van een waterlichaam dat het grootste deel van het jaar droog staat, bijvoorbeeld de uiterwaarden. In de drogere oevergebieden gelden wel de bepalingen van de Waterwet over het beheer van de waterstaatswerken, maar niet de regels over lozen.

Zand dat boven de laagwaterlijn van het strand of de duinen is geërodeerd en onder de laagwaterlijn is afgezet of met stromingen langs de kust is weggevoerd.

De benedenrand van een duin. Meestal wordt de duinvoet aan de zeezijde bedoeld. Voor de berekening van de Basiskustlijn is de duinvoet vastgesteld op NAP + 3 meter.

Het zodanig beheren van de zandige kust dat natuurlijke processen, al dan niet gestimuleerd, zoveel mogelijk ongestoord kunnen verlopen. Hierbij is de veiligheid van het achterliggende gebied gewaarborgd.

Het product van overstromingskans en schade bij een eventuele overstroming, uitgedrukt in de verwachte schade per jaar.

De schade die opgelopen is door ontwrichting van economische processen.

Dit zijn scenario's die zijn opgesteld om een goed beeld te kunnen schetsen van de omstandigheden tijdens een overstroming. De scenario's geven de ergste overstromingen weer die experts nog enigszins reëel achten.

Zie meer informatie over het begrip Ergst Denkbare Overstromingen

Exclusieve economische zone. Gebied dat zich tot 200 zeemijl (370,4 km) buiten de kust van een staat uitstrekt. Binnen deze zone heeft een staat een aantal rechten, zoals het recht op exploitatie van de aanwezige grondstoffen, het recht op visserij en recht op wetenschappelijk onderzoek.

Uitstoot van deeltjes of gassen naar lucht, water en bodem.

Het jaarlijks verzamelen en vaststellen van de uitstoot van verontreinigende stoffen naar lucht, water en bodem.

Zie ook: http://www.emissieregistratie.nl

Afslijpen, verweren, achteruitgaan door onder andere zandverlies.

Een estuarium is een overgangsgebied waar rivieren uitmonden in zee. En waar de invloed van het getij merkbaar is.

De toename van de voedselrijkdom in met name water, waardoor een sterke groei en vermeerdering van bepaalde soorten optreedt, waarbij meestal de soortenrijkheid of biodiversiteit sterk afneemt.

Wegzenden van de burgerbevolking (en dieren) uit een bedreigd gebied om slachtoffers te voorkomen.

Het percentage van de mensen in een bepaald gebied dat naar verwachting voor een doorbraak van een waterkering een gebied kan verlaten.

Een plan voor de aanpak van een evacuatie bij een dreigende (overstromings)ramp.

Veiligheidsdomein gericht op de risico’s voor mens en milieu bij gebruik, opslag en vervoer van gevaarlijke stoffen.

Kans op verlies van waterkerend vermogen van een dijktraject waardoor de hydraulische belasting op een achterliggend dijktraject substantieel wordt verhoogd.

Verdeling van toelaatbare ruimte in faalkansen over de verschillende faalmechanismen van een waterkering zodat de combinatie van deze faalkansruimten de maximale toelaatbare faalkans van de waterkering niet overschrijdt.

Een mechanisme waardoor een kering kan bezwijken.

Het niet meer kunnen vervullen van de primaire functie. Bij een waterkering gaat het dan om de functie water keren. Er is dan meestal nog geen sprake van een feitelijke overstroming, maar de kans daarop is te groot geworden. De waterkering voldoet niet meer aan de eisen voor de waterkerende functie.

Er is sprake van achteruitgang indien je als gevolg van een ingreep in een slechtere toestandklasse van het waterlichaam komt als oorspronkelijk. Indien het waterlichaam zich reeds in de slechtste toestandklasse bevindt, is de ruimte tot verslechtering bepaalt door de meetnauwkeurigheid van de norm (klassegrens). De meetnauwkeurigheid wordt bepaald door de laatste decimaal waarin de norm is uitgedrukt. Voor de chemische normen zijn er twee toestandklassen en wordt de klassegrens bepaald door de waterkwaliteitsnorm. Voor de ecologische normen zijn er vier tot vijf toestandklassen waarvan de klassegrenzen per biologische kwaliteitselement verschilt.

De periodieke wisseling van de waterstand, en de daarmee samenhangende getijstroom, die op Aarde optreedt als gevolg van de zwaartekracht van de maan en, in mindere mate, die van de zon. De periode van het stijgen van het water heet vloed of opkomend tij, die van het dalen eb of afgaand tij.

Lees meer over het begrip Getij

Een persoon die in het gebied woont, dat bij een overstroming onder water loopt.

De effecten die een overstroming teweegbrengt: slachtoffers, materiële schade, sociale ontwrichting, effect op gezondheid en welbevinden, maar ook effecten op natuur-, landschaps- en cultuurhistorische waarden.

Een golf wordt zichtbaar door de verticale beweging van het wateroppervlak. Een golf kan door verschillende oorzaken worden opgewekt. Oorzaken zijn bijvoorbeeld:

• Windgolven die ontstaan door wind over het water;
• Deining ontstaat door het samengaan van windgolven die elders zijn opgewekt;
• Tsunami’s ontstaan door een plotselinge, verticale beweging van de waterbodem (aardbeving onder water)
• Translatiegolven, deze ontstaan door het snel openen of sluiten van een stuw in een rivier;
• Scheepsgolven, die worden opgewekt door varende schepen.

Zie ook: Golfperiode, Golfoploop

De hoogte van de golven boven de waterstand, die tegen het talud oplopen.

De golfoploop is afhankelijk van de helling van de waterkering, de hoogte van de golf en de periode van de golf (tijdsduur tussen twee golftoppen). Hoe hoger de golf en hoe langer de golfperiode hoe hoger de golfoploop zal zijn.

Water dat als gevolg van windgolven over een waterkering heen slaat.

De hoeveelheid water per seconde die over de waterkering heen slaat.

De golfperiode is de tijd die verloopt tussen twee achtereenvolgende golftoppen bij het passeren van een zelfde punt. Het geheel aan golven noemen we een golfveld. In een golfveld wat opgewekt is door de wind komen golven voor met verschillende hoogten en periodes.

De toestand waarbij de kering begint te bezwijken. Dit zal vaak gebeuren bij de extreme omstandigheden die een waterkering moet kunnen weerstaan, maar kan bij sommige faalmechanismen ook bij lagere waterstanden optreden.

De kans per jaar dat in één keer een groot aantal mensen komt te overlijden.

Grondijs is ijs dat ontstaat op de bodem van rivieren. In normale omstandigheden zal de onderste laag van een waterkolom niet als eerste bevriezen. Rivieren zijn echter voldoende gemengd zodat ijs, dat het makkelijkst vormt aan stofdeeltjes, het eerst bij de bodem ontstaat (grondijs).

Het toepassen van grote hoeveelheden grond en baggerspecie (meer dan 5000 kuub). Voorbeelden van grootschalige toepassingen zijn het toepassen van grond en baggerspecie in bouw- en wegconstructies, in terpen of in diepe plassen (zandwinputten).

Plaats waar een bepaald organisme voorkomt, doordat die plaats voldoet aan de eisen en toleranties die het organisme stelt om te kunnen overleven, groeien en zicht voort te kunnen planten.

Richtlijn van de Europese Unie waarin staat welke typen natuurgebieden beschermd moeten worden door de lidstaten

Beschikbare mogelijkheden om in een bepaalde situatie te handelen, bijvoorbeeld bij een overstroming.

Het door communicatie en toezicht bewerkstelligen en zonodig met de toepassing van bestuurlijke, strafrechtelijke en/of privaatrechtelijke middelen bereiken dat de (milieu)regelgeving wordt nageleefd.

De natuurlijke hoge delen van Nederland.

Tijdelijk verhoogde waterstanden in een rivier (met een golfvorm) door een verhoogde rivierafvoer. Het kan meerdere uren tot meerdere dagen duren voordat een hoogwatergolf een bepaald punt langs de rivieren is gepasseerd.

Een EU-richtlijn die ervoor zorgt dat overstromingsrisico’s op Europees niveau in kaart worden gebracht en dat landen beter kunnen samenwerken om overstromingsrisico’s te beheersen.

Het verplaatsen van mensen uit een bedreigd gebied.

De minimaal benodigde kruinhoogte waarbij water en golven veilig gekeerd kunnen worden.

Kracht die water uitoefent op allerlei waterbouwkundige constructies. Deze kracht moet bekend zijn om een constructie stevig genoeg te kunnen ontwerpen.

De condities die bepalen hoe zwaar een waterkering kan worden belast. Het betreft onder meer waterstanden, stroming, golfhoogten en golflengten.

Bij veel kruiend ijs kunnen ijsdammen ontstaan. Kruiend ijs kan zich zo hoog gaan opstapelen dat ze de stroming van een rivier kunnen beïnvloeden/beperken. In dat geval kan de rivier het water steeds minder goed afvoeren, wat tot stuwing leidt en extreem hoge waterstanden kan veroorzaken.

De aanwezigheid van ijs op een vaarweg tijdens een hevige vorstperiode. Dit kan gevolgen hebben voor waterkeringen, civiele werken in het water en de scheepvaart.

Het benedenstroomse deel van de IJssel tot het Keteldiep.

Het uitvoeren van een handeling op de oorspronkelijke plaats, zonder het naar een speciaal medium te verplaatsen of de handeling op een andere locatie uit te voeren.

De kans op overlijden voor een individu door deelname aan een activiteit of door blootstelling aan een dreiging of gebeurtenis. Het individuele risico is vaak plaatsgebonden.

Een inpassingsplan is in de Wet ruimtelijke ordening (Wro) een bestemmingsplan van provincie of Rijk, waarmee de bestemming van een bepaald gebied juridisch kan worden vastgelegd.

Waarden die aangeven dat bij overschrijding sprake is van een geval van ernstige verontreiniging.

Het gecontroleerd overstromen van een gebied. De term heeft een militaire oorsprong.

De belangrijkste zone van de waterkering. Voor de duinen is dit de zone die na een maatgevende storm moet blijven staan. Wettelijke afbakening is opgenomen in de legger.

Onderdeel van duurzaam ondernemen waarbij wordt gekeken naar de reeks van partijen die van de productieketen een gesloten kringloop kunnen maken.

De keur is een verordening met de regels die een waterschap hanteert bij de bescherming van waterkeringen, watergangen en bijbehorende kunstwerken.

Watervoorziening in West-Nederland om verzilting te bestrijden. De KWA is een stelsel van stuwen, watergangen en gemalen die in tijden van watertekort zoet water naar West-Nederland aanvoert.

Het water dat als koelmiddel in de industrie of energiecentrales wordt gebruikt voor hun proces. Het water wordt onttrokken uit een oppervlaktewaterlichaam om bepaalde productieprocessen te koelen, waarna het verwarmde water weer wordt geloosd in een oppervlaktewaterlichaam.

Een analyse waarbij men de voor- en nadelen van een project of maatregel vergelijkt, uitgedrukt in geld. Als de baten groter zijn dan de kosten, dan is het project/de maatregel economisch rendabel.

Grensprofiel dat aan de landwaartse zijde van het duin is gesitueerd. Als het kritiek grensprofiel doorbreekt, is het duin als totaal bezweken.

(Europese) Kaderrichtlijn Mariene Strategie

Kruiend ijs is vaak het gevolg van harde wind na een flinke vorstperiode. Boven meren of andere grote wateroppervlakken, zoals het IJsselmeer of de Waddenzee, krijgt de wind vat op de ijsvelden, die dan in beweging komen. De ijspakketten worden in de richting van de wind over een grote afstand tegen elkaar geduwd, waarbij grote ijsplaten moeiteloos omhooggeduwd kunnen worden.

Het hoogste punt van het dijklichaam.

(Europese) Kaderrichtlijn Water

Overzicht per watersysteem met een beschrijving van het watersysteem, de huidige ecologische en chemische kwaliteit, de status, doelen en maatregelen. De factsheets worden ontsloten via het Waterkwaliteitsportaal.

Een constructie of installatie die in het waterbeheer één of meer functies vervult. Voorbeelden zijn sluizen en gemalen, die als functie water keren, water beheren en scheepvaart begeleiden hebben.

Het kustfundament wordt zeewaarts begrensd door de doorgaande NAP -20 m lijn. Aan de landzijde omvat het kustfundament alle duingebieden en zeekeringen (ook harde).

Algemeen begrip om de overgang van zee naar land aan te duiden. In Nederland wordt hiervoor de grens van de laagste laagwaterlijn aangehouden.

Kwaliteitsborging in het bodembeheer. Lees meer over Kwalibo

Het uittreden van grondwater aan de binnenzijde van een gebied als gevolg van hogere waterstanden aan de buitenzijde van het beschouwde gebied.

Landelijke Commissie Milieuverontreinigingen Water

Landelijke Coördinatiecommissie Overstromingsdreiging.
De LCO biedt overzicht en geeft advies in tijden van overstromingsdreiging aan de waterschappen, Rijkswaterstaat en de top van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.

Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling. De LCW adviseert de minister bij het verdelen van het beschikbare rijkswater onder sectoren die daarvan afhankelijk zijn in perioden van watertekort en droogte.

Document waarin staat van wie een perceel, weg of watergang is en wie deze onderhoudt. Vaak worden ook de eigenschappen geregistreerd, zoals breedte of het profiel van de watergang. Bij een legger hoort vaak ook een stelsel kaarten, waarop de objecten zijn ingetekend. In de Waterwet is sinds 2009 een specifieke verplichting opgenomen om een legger op te stellen voor alle waterstaatswerken.

Het effect dat de overstromingskans van een dijktraject groter is naarmate het traject langer is.

De jaarlijkse kans dat een denkbeeldig persoon op een bepaalde locatie komt te overlijden door een overstroming, rekening houdend met de evacuatiemogelijkheden. In Nederland vastgesteld op maximaal 1/100.000 per jaar.

Een lozing is het in het oppervlaktewater brengen van stoffen die daar van nature niet in horen. Als een lozing een vergunning heeft, voldoet het aan strenge eisen en wordt het gecontroleerd. Een onbedoelde lozing kan veroorzaakt worden door een leidingbreuk in een fabriek of door een schip dat lading verliest.

De waterstand die maatgevend is voor het bepalen van de lokaal vereiste hoogte van de waterkering. Dit begrip is onderdeel van de normering die in de afgelopen tientallen jaren in Nederland van kracht was.

Meenemen van andere doelstellingen bij een project dan de oorspronkelijke doelstelling waardoor er een maatschappelijke meerwaarde ontstaat.

Zone in de directe omgeving van het lozingspunt waarbinnen de milieukwaliteitsnormen mogen worden overschreden.

Modelleren is het wiskundig benaderen van de werkelijkheid. Een model is altijd een versimpeling van de werkelijkheid, maar wel met als doel om de werkelijke toestand zo dicht mogelijk te benaderen. In het watermanagement worden modellen voornamelijk gebruikt om onder andere waterstanden en afvoeren in de tijd te berekenen.

Het deel van het aangesneden profiel dat niet door het transportsysteem wordt meegenomen, of bodemmateriaal dat als gevolg van de baggeractiviteit anderszins op de gebaggerde bodem terechtkomt.

Verlies van kleine hoeveelheden droge bulkgoederen tijdens overslagwerkzaamheden.

Normaal Amsterdams Peil (NAP). Dit Peil is het referentievlak voor Nederland en wordt ook gebuikt als basis voor de referentievlakken van een aantal Europese landen. Het is gebaseerd op het jaargemiddelde van de hoogwaterstanden op het IJ bij Amsterdam tussen september 1683 en september 1684. In 1894 was het genormaliseerde Amsterdamse Peil na het herstellen van fouten overgebracht in heel Nederland. Hiermee werden alle plaatselijke referentievlakken vervangen.

Zie ook: Waterstand

Dit plan geeft op hoofdlijnen aan welk beleid het Rijk voert om te komen tot een duurzaam waterbeheer. Het Nationaal Waterplan richt zich op bescherming tegen overstromingen, voldoende en schoon water en diverse vormen van gebruik van water.

Het op diepte houden van waterwegen voor de scheepvaart.

De maatregelen die men treft om een dreigende ramp alsnog te keren en/of de gevolgen zoveel mogelijk te beperken.

Toevoer van meststoffen van buitenaf in een watersysteem.

De ondergrens geeft de maximaal toelaatbare faalkans voor een waterkering weer, die hoort bij de betreffende signaleringswaarde van de kering. Voor iedere kering is de kans van de ondergrens drie maal groter dan de kans van de signaleringswaarde. Bijvoorbeeld, bij een dijktraject met een signaleringswaarde van 1/30.000, past een ondergrens van 1/10.000.

Baggerwerkzaamheden waarmee wordt gezorgd dat de watergang weer aan het leggerprofiel voldoet.

De stroming van water onder de dijk met meevoering van zand en aarde. De dijk verliest hierdoor stabiliteit (zie ook piping)

Gedeelte van de kuststrook zeewaarts van de laagwaterlijn tot de zeebodem, ook wel vooroever genoemd.

Natuurgebieden met elkaar verbinden.

De scheiding van water van slib of baggerspecie. Zodat het volume afneemt.

De afvoer van water uit percelen over en door de grond en eventueel door drainagebuizen en greppels naar een stelsel van grotere waterlopen.

Ook ontwerp-waterstand of maatgevende hoogwaterstand (MHW) genoemd. Het is een waterstand, met een lage frequentie van voorkomen, waarop de waterkeringen zijn ontworpen. Het begrip MHW is onderdeel van de normering die in de afgelopen tientallen jaren in Nederland van kracht is geweest.

Een lozing van afvalwater als gevolg van een ongeval.

Het openbreken van de kleilaag aan de landwaartse zijde van een dijk door de druk van het water onder de dijk.

Verdrag dat tot stand is gekomen in Oslo en Parijs op een conventie voor de bescherming van het mariene milieu van de Noordoost Atlantische Oceaan (inclusief de Noordzee) door vijftien landen die afwateren op dit deel van de Atlantische Oceaan.

Extra hoogte van een waterkering boven de benodigde kruinhoogte.

Het over de waterkering heen stromen van water, als de waterstand hoger is dan de waterkering.

De kans dat e maatgevende hoogwaterstand wordt overschreden. Dit begrip is onderdeel van de normering die in de afgelopen tientallen jaren in Nederland van kracht was.

Kans op verlies van waterkerend vermogen van een dijktraject waardoor het door het dijktraject beschermde gebied zodanig overstroomt dat dit leidt tot dodelijke slachtoffers of substantiële economische schade.

De kans op een overstroming vermenigvuldigd met de gevolgen.

Een aangenomen verloop van een overstroming. Op basis daarvan schat men de gevolgen in.

Een berekening met een computermodel om het verloop van een overstroming te bepalen.

De wijze waarop de overstroming plaatsvindt in ruimte en tijd.

Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen. Een groep van honderden organische stoffen opgebouwd uit twee of meer benzeenringen, die kankerverwekkend kunnen zijn.

Polygebromeerde difenylether, giftige stof die als vlamvertrager in huishoudelijke voorwerpen wordt toegepast waaronder stoffen, meubels en elektronica.

Niet-biologisch afbreekbaar (van milieugevaarlijke stoffen of afvalproducten)

Terugschrijdende erosie in een tunneltje (pipe) onder een dijklichaam. Zie ook onderloopsheid.

Dijk of Waterkering die grenst aan buitenwater (zee, rivieren, grote meren).
Uitzondering is de Diefdijk, een compartimenteringskering die niet langs water ligt. Deze is beoogd om als primaire kering te worden vastgelegd in de nieuwe Waterwet.

Rekenmethode voor het bepalen van bijvoorbeeld de ontwerpsterkte van een waterkering waarbij de kansverdelingen van alle variabelen die de sterkte mede bepalen, worden gespecificeerd en gecombineerd, en waarbij ook rekening wordt gehouden met correlaties tussen deze variabelen. Bij probabilistisch ontwerpen worden waterkeringen zodanig ontworpen dat de kans dat de (onzekere) belasting groter is dan de (onzekere) sterkte, kleiner is dan een bepaalde faalkanseis.

Een plan met te nemen maatregelen voor het bestrijden van een calamiteit.

Een plan dat overzicht geeft van de handelingen van betrokken hulpdiensten en overige organisaties bij een (dreigende) calamiteit.

Waterkering die bescherming biedt tegen regionale wateren. Deze bevinden zicht binnen een dijkring en voorkomen dat het water zicht aan een overstroming binnen de dijkring verspreidt. Er zijn ook enkele regionale keringen die voor een dijkring liggen en buitendijkse gebieden beschermen.

Een gebied waar tijdelijk, bij hevige regenval of hoge rivierafvoer, water kan worden geborgen zodat stroomafwaarts gelegen gebieden niet overstromen.

Europese richtlijn die een lijst met milieukwaliteitsnormen bevat voor 33 prioritaire stoffen in oppervlaktewater en acht andere verontreinigende stoffen.

Hiermee worden de verschillende oppervlaktewaterlichamen bedoeld in het nederlandse Rijnstroomgebied die samen de Rijn vormen (IJssel, Waal, Lek, Nederrijn). Ook het Pannerdensch kanaal en de Twentekanalen vallen onder de Rijntakken.

Een riooloverstort is een voorziening door middel waarvan bij de neerslag van hemelwater het teveel aan hemelwater, al of niet vermengd met afvalwater dat niet in het stelsel wordt geborgen, kan worden geloosd op
oppervlaktewater.

Het communiceren door overheden naar burgers over de risico's die burgers oplopen.

De risicokaart laat de locatie van risicobronnen zien waardoor mensen direct letsel kunnen oplopen, bijvoorbeeld door overstroming. In totaal kunnen de risico’s van 13 ramptypen op de kaart worden getoond.
Voor meer informatie zie www.risicokaart.nl.

De uitholling in het landschap waardoor, bij voldoende aanwezigheid van water, een rivier stroomt. Hierbij horen zowel het winter- als het zomerbed.

Het rechttrekken van bochten in rivieren.

Diepte tot waarop de grijper maximaal de grond omroert.

(Europese) Richtlijn Overstromingsrisico's

Programma van maatregelen waarbij de hoeveelheid water per seconde, die de rivier veilig tussen de dijken naar zee kan voeren, wordt vergroot zonder de dijken te verhogen.

Het schaderisico in de gemiddelde materiële schade, die overstroming per jaar veroorzaakt. Oftewel: de waarde van de materiële schade door een overstroming maal de kans op een overstroming.

Een seiche is een windgolf met een bijzonder karakter. Het ontstaan van een seiche kan verschillende oorzaken hebben. Het passeren van een koufront van een lagedrukgebied boven een groot wateroppervlak is er een van. Door het passeren van het koufront neemt de wind plotseling sterk toe en veroorzaakt een kortdurende, flinke verhoging van de waterstand.

De signaleringswaarde voor een dijktraject is, samen met de ondergrens, als norm in de wet opgenomen. De waarde betreft een overstromingskans en is zodanig gekozen dat er voldoende tijd is voor het uitvoeren van een verbeteractie. Alle primaire waterkeringen in Nederland hebben een signaleringsnorm gekregen tussen de 1 op 300 en de 1 op 100.000.

Het individuele risico op overlijden: de kans op overlijden op een bepaalde plaats als gevolg (in dit geval) een overstroming.

Periode van het getij waarin het verschil tussen hoog- en laagwater het grootst is. Niet alleen het hoogwater is dan hoger dan gemiddeld, het laagwater is dan ook lager dan gemiddeld. Springtij treedt eens in de ongeveer 14 dagen op.

De periode van het jaar dat stevige stormen ervoor kunnen zorgen dat het water van de zee hoog opgestuwd wordt. Deze periode loopt globaal van 1 oktober tot 1 april daaropvolgend.

Zeer hoge waterstand. Er is sprake van stormvloed als in één van de zes hoofdmeetstations voor de kust een bepaalde waterstandnorm overschrijdt. Deze worden per locatie bepaald.

Waterbouwkundige constructie die bij stormvloed of springtij moet verhinderen dat er grote hoeveelheden water de monding van een rivier instromen en stroomopwaarts tot overstromingen leiden.

Zie ook: Stormvloed

Een gebied vanwaar al het over het oppervlak lopende water via een reeks stromen, rivieren en eventueel meren door één riviermond, estuarium of delta, in zee stroomt (KRW, artikel 2).

Een beheerplan per stroomgebied waarin is aangegeven welke doelen er gelden voor de grond- en oppervlaktewateren, hoe de kwaliteit behouden kan blijven en waar nodig verder verbeterd gaat worden. Het opstellen van een stroomgebiedbeheerplan volgt uit artikel 13 van de Kaderrichtlijn Water.

De waterstanden in rivieren kunnen gecontroleerd worden door stuwen. Deze stuwen worden aangepast aan een veranderende waterstand. Deze aanpassingen zijn noodzakelijk voor veiligheidsredenen, om scheepvaart mogelijk te blijven maken of om verschillende gebruikers van voldoende water te voorzien.

Bij de uitvoering van het stuwbeheer worden de waterstanden en/of uitvoeren door menselijk ingrijpen onnatuurlijk beïnvloed.

De schuine aflopende zijden aan de binnen- en buitenkant van een dijk.

De marge van de afmetingen waarbinnen de bagger- en ontgrondingswerkzaamheden moeten worden opgeleverd. Dit heeft veelal betrekking op de opleverdiepte ten opzichte van NAP.

Het weglopen via het grondwater in het oppervlaktewater van bepaalde stoffen, zoals fosfaat en stikstof. Transport van materiaal vanuit tussenlaag of ondergrond door de toplaag naar buiten.

Het benedenstroomse deel van de Overijsselse Vecht, het Zwarte Water en het Zwarte Meer (tot aan de Ramspolkering).

Een systeembenadering voor het omgaan met risico's, bestaande uit de vijf schakels pro-actie, preventie, preparatie, respons en nazorg.

Het wettelijk vastgelegde niveau van bescherming van een dijktraject tegen overstromen. In het nieuwe waterveiligheidsbeleid en in de beoogde nieuwe waterwet zijn voor elk traject twee normen vastgelegd: een signaleringswaarde en een ondergrens.

Prioriteitsvolgorde voor de bestemming van schaars rivierwater in tijden van schaarste.

Het transport van verontreinigende stof(fen) in de bodem, naar het oppervlaktewater, de atmosfeer of andere media.

Vrijgekomen baggerspecie toepassen. De baggerspecie die op ongewenste plaatsen is gesedimenteerd elders weer terug te brengen in het watersysteem. De sedimentbalans wordt zo hersteld.

Het verplaatsen van mensen naar hoger gelegen gebieden of hogere verdiepingen in gebouwen binnen het gebied waar een overstroming dreigt of zich voltrekt.

De (tijdelijke) aanwezigheid van vaste bestanddelen in de waterkolom als gevolg van het gehele baggerproces.

In de hydrologie is een verwachting gebaseerd op een berekening uitgevoerd met bijvoorbeeld een waterbewegingsmodel, aangevuld met een kansberekening en expert-judgement.

Het toenemen van het zoutgehalte in het oppervlaktewater of in het grondwater.

Lees meer over het begrip Verzilting

Het trekken van vissen van het ene gebied naar een ander gebied.

Gedeelte van de kuststrook zeewaarts van de laagwaterlijn tot de zeebodem, ook wel onderwateroever genoemd.

In de hydrologie betekent een voorspelling de beschrijving van een toekomstig fenomeen op grond van wetenschappelijke verbanden. Zo spreekt men bijvoorbeeld over de getijvoorspelling. En daarmee bedoelt men de beschrijving van het astronomische getij in de toekomst. Deze astronomische getijvoorspellingen worden gepubliceerd in getijtafels.

Indicatie van wat er met een beperkte hoeveelheid water kan worden gedaan.

De hoogte van de kruin van de waterkering boven het ontwerppeil. De minimale waakhoogte wordt bepaald waar je geen golven hebt. Dit is over het algemeen 50 cm boven de maatgevende hoogwaterstand.

De tijd tussen het tijdstip dat bekend is dat er een hoge waterstand te verwachten is en het moment van daadwerkelijk optreden van die waterstand.

Hoeveelheid water(debiet) die op een bepaalde plek in een periode/moment wordt aangeboden om langs te stromen.

Het bevoegde bestuursorgaan van het overheidslichaam dat belast is met het beheer van watersystemen.

Het tijdelijk of langdurig bergen van (regen)wateroverschotten uit de omgeving.

Het onder de waterspiegel gelegen grondvlak van een rivier, kanaal, meer, haven, etcetera, exclusief de overgangtaluds naar de oevers.

Een onderzoek naar de kwaliteit van het te baggeren of ontgraven materiaal. Hierin is een onderscheid gemaakt in vooronderzoek waterbodems en verkennend waterbodemonderzoek.

Een natuurlijke of kunstmatige verhoging in het landschap op het achterliggende gebied te beschermen tegen overstroming. Deze zijn primair of regionaal.

Hiermee wordt het een oppervlaktewaterlichaam en/of grondwaterlichaam bedoeld.

Waterstand is de hoogte van het wateroppervlak bij een specifiek punt. De hoogte wordt gebaseerd op basis van het NAP. Waterstanden worden gecommuniceerd in zowel meters, decimeters als in centimeters, afhankelijk van de wensen van de gebruiker. Voor zeekaarten wordt uitgegaan van het Laagste Astronomisch Getij als referentievlak voor waterdiepten en het middenstandsvlak (gemiddelde waterstand van hoog en laagwaters) voor de hoogte van bakens en vuurtorens.

Samenhangend geheel van een of meer oppervlaktewaterlichamen en grondwaterlichamen, met bijbehorende bergingsgebieden, waterkeringen en ondersteunende kunstwerken.

Meer vraag dan aanbod van oppervlaktewater ten gevolg van te weinig afvoer, weinig neerslag en hoge temperatuur.

De temperatuur van het oppervlaktewater.

Bij hoge watertemperaturen boven de 20 ºC kan dit gevolgen hebben voor de zwemwaterkwaliteit, maar ook de koelcapaciteit van het koelwater neemt af.
Bij lage watertemperaturen beneden de 1,5 ºC ontstaat er kans op ijsvorming

Lees meer over het begrip Watertemperatuur

Instrument dat waterhuishoudkundige belangen expliciet en op evenwichtige wijze laat meewegen bij het opstellen van ruimtelijke plannen en besluiten.

De verdeling (op basis van prioriteitsstelling) van een beschikbare hoeveelheid water over de verschillende watergebruikers in een gebied. Deze verdeling is beschreven in het begrip verdringingsreeks.

Wet (in werking getreden in 2009) waarmee acht oude water gerelateerde wetten zijn samengevoegd en die bepalingen vastlegt voor het tegengaan van wateroverlast, waterschaarste en watervervuiling, de bescherming tegen overstromingen en functies toekent voor het gebruik van water, zoals scheepvaart, drinkwatervoorziening, landbouw, industrie en recreatie. De Waterwet biedt de grondslag voor diverse besluiten en ministeriële regelingen waarvan Het Waterbesluit en de Waterregeling de meest prominente voorbeelden zijn.

Windkracht wordt aangegeven volgens de windschaal van Beaufort. Beaufort baseerde de windkracht op de hoeveelheid zeil die een groot schip kon voeren bij een zwakke bries, storm of orkaan.
Later werden er windsnelheden aan de schaal toegevoegd. In 1946 is de schaal officieel vastgesteld door het International Meteorological Committee en werd gebaseerd op de gemiddelde windsnelheid gedurende 10 minuten op een hoogte van 10 meter boven de grond.

In de meteorologie is de windrichting de richting waar de lucht vandaan komt. Dus bij een westenwind komt de wind uit het westen en gaat de lucht van west naar oost.

De bedding van een rivier, die doorgaans alleen in de winter door de rivier wordt gebruikt.

Watermanagementcentrum Nederland.
In het WMCN werken Rijkswaterstaat (RWS), de waterschappen en het KNMI samen. RWS faciliteert het WMCN.

Eerste doorgaande duinregel, gelegen onmiddellijk langs het strand.

Absolute zeespiegelstijging
De stijging van de zeestand door smeltende ijskappen en gletsjers, en door uitzetting van warmer wordend zeewater.

Relatieve zeespiegelstijging
De stijging van de zeestand ten opzichte van de hoogteligging van het land.

De mate waarin burgers bij een (dreigende) calamiteit zichzelf in veiligheid weten te brengen en zich voor korte of lange tijd zelf weten te redden zonder hulp van de overheid.

De bedding van een rivier, die doorgaans door de rivier wordt gebruikt in de zomer.

Algemene verplichting voor burgers en bedrijven om te handelen (of handelingen na te laten) teneinde de realisatie van doelstellingen van bepaalde regelgeving te bevorderen. De zorgplicht is vaak een vangnet voor niet expliciet gereguleerde handelingen. Voor de overheid is het de taak om bepaalde activiteiten te verrichten in het belang van wettelijke doelstellingen.

Delen van de waterkering langs de Nederlandse kust die in de afgelopen jaren moesten worden versterkt om de krachten van de golven bij stormvloed te kunnen weerstaan.