‘Het Duinmozaïek in ere herstellen’

Door de wind opgeworpen en door planten vastgehouden. Van het totale Nederlandse landschap is ongeveer 1 procent duin. Op die ene procent komt 75 procent van alle Nederlandse planten voor. En van de 190 soorten broedvogels die we in Nederland zien, broeden er 140 in de duinen. Helaas blijft er steeds minder van de duingebieden over.

Duin, Julianadorp, Noord-Holland

Het Nederlandse duinlandschap is rijk aan habitats. Van strand naar duinen, duinvalleien, en duinbossen. Hoe breder de kust, hoe meer verschillende natuur. Vroeger was die natuur een steeds verschuivend mozaïek van ecosystemen die opkwamen en weer verdwenen. Een natuurlijke dynamiek.

Geen ruimte voor duinen

Op veel plekken is de Nederlandse zandige kust bekneld geraakt tussen de zee en bebouwde omgeving, landbouw of infrastructuur. Stukken duin die zich ooit kilometers ver uitstrekten, beslaan nu nog maar enkele honderden meters. Aan de ene kant erodeert de kust: de zee neemt zand mee het water in. Aan de andere kant blijft er minder ruimte over door bebouwing. Voor dat mozaïek is vaak geen ruimte meer.

‘Het onderzoek ‘Ruimte voor zand’ bekijkt hoe breed de kust moet zijn om voldoende ruimte te bieden aan alle verschillende natuur die de Nederlandse duinen ooit rijk was’, legt Tjisse van der Heide, onderzoeker aan NIOZ en hoogleraar Kustecologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, uit. ‘Hoe ruim moet een duingebied in zijn jasje zitten om het verschuivende duinmozaïek in ere te kunnen herstellen?’

Bekijk de video op www.natuurlijkveilig.nl

C-SCAPE & Ruimte voor zand

Vanuit verschillende organisaties waaronder een aantal partners van Natuurlijk Veilig wordt bijgedragen aan onderzoeken naar deze vragen.

Tjisse: ‘Op 1 mei zijn de onderzoeksprojecten C-SCAPE en Ruimte voor Zand gestart. De eerste stap bestaat vooral uit het analyseren van bestaande data. Met satellietbeelden brengen we alle verschillende habitats van de Nederlandse kust in kaart. Maar ook internationale beelden gebruiken we. In Nederland hebben we de kust overal al min of meer ingesnoerd. Internationaal zijn er nog plekken waar voldoende ruimte is. We hopen een relatie te kunnen vinden tussen de breedte van de kust en het aantal habitats.’

Volgend jaar begint het veldwerk. Dan controleren de onderzoekers of de bevindingen uit de data ook in de duinen geverifieerd kunnen worden. Door te kijken naar onder meer de planten- en insectensamenstelling is nauwkeurig te bepalen welke habitats een duingebied rijk is.

Waar kunnen we verbreden?

Het uiteindelijke doel van het onderzoek is niet om de kust te verbreden, maar om uit te vogelen wat verbreden op kan leveren. ‘Wat gebeurt er als we de kust verbreden? En waar liggen er kansen’, gaat Tjisse verder. ‘Daarbij rekening houdend met alle vitale functies van duinen, zoals drinkwaterwinning en bescherming tegen de Noordzee. De duinen bij Julianadorp zijn bijvoorbeeld helemaal ingesloten, maar de duinen bij Schoorl hebben nog ruimte.’

Slimmer suppleren

De kust is nu op bepaalde plekken erg smal. Als die verder erodeert door storm, kan dat gevaarlijk worden. Als oplossing plakken we er regelmatig zand tegenaan. Dat noemen we zandsuppletie. Maar dat is geen natuurlijk proces. We willen weten of we meer ruimte kunnen bieden aan een natuurlijk proces door slimmer te suppleren.

‘Zo proberen we de natuurlijke dynamiek terug te brengen in de duinen’, legt Tjisse uit. ‘Maar altijd met veiligheid als randvoorwaarde. De kust kan niet zo dynamisch worden dat het de veiligheid in gevaar brengt. Dus de vraag is: hoeveel ruimte kunnen we unieke natuur bieden met behoud van alle vitale functies van de duinen.