Evaluatie trekvisonderzoeken Noordzeekanaal en Ommelanden

Drie oorzaken beperken uittrek schieraal

Het uittreksucces van schieraal uit het afwateringsgebied van het Noordzeekanaal blijkt naar schatting 34-54%. Een laag cijfer voor een soort die als critically endangered op de Rode Lijst staat van het IUCN. Drie oorzaken liggen hier aan ten grondslag: obstakels bij de uittrek uit de boezem naar het Noordzeekanaal door gemalen en schutsluizen, desoriëntatie op het Noordzeekanaal en zijkanalen door wisselende stromingen en scheepvaart en tot slot het gemaal IJmuiden, met een sterftepercentage van 10-15% op alle schieralen die IJmuiden passeren. Van de landelijke uittrek van schieraal is het aandeel bij IJmuiden circa 6 %.

Intrek glasaal vooral moeilijk bij overgang kanaal naar polder

Wat de intrek van glasaal betreft, daarvan trekken jaarlijks miljoenen exemplaren het Noordzeekanaal op – in 2018 circa 10 miljoen -, om zich te verspreiden over het achterland. IJmuiden vormt hierbij nauwelijks een obstakel, in tegenstelling tot diverse polder- en boezemgemalen en schutsluizen die de aaltjes moeten passeren om de polders en boezemwateren te bereiken. Vispassages op belangrijke intrekpunten werken niet allemaal optimaal. Ook zijn nog veel, vaak kleinere gemalen niet passeerbaar. Een migratiebarriëre heeft ophoping van glasaal tot gevolg, wat tot verlies kan leiden door predatie.

Kansen voor verbetering

De aanstaande vervanging van vier van de zes pompen van het gemaal IJmuiden biedt kansen voor het installeren van visveilige pompen, waardoor een flinke verbetering kan worden behaald in het uittreksucces van schieraal. Er zal moeten worden gewerkt aan het optimaliseren van bestaande vispassages en er wordt een voorstel gedaan voor het realiseren van een vispassage bij het Zaangemaal.

Aanbevelingen monitoring en onderzoek

Aanbevolen wordt de reguliere monitoring van de visintrek met kruisnetten en de inzet van vrijwilligers voort te zetten, evenals met fuikbemonsteringen achter de vispassage bij gemaal Halfweg. Door een slimme inzet van gemalen kan op sommige locaties de intrek van glasaal worden gestuurd naar bestaande vispassages, waardoor ophoping van glasaal zoveel mogelijk wordt voorkomen. Nader onderzoek wordt aanbevolen naar de afschrikkende werking van boezemgemalen en hoe dit evt. zou kunnen worden verminderd en naar de mogelijkheden om schutsluizen in te zetten voor de uittrek van schieraal. Dit uiteraard met als randvoorwaarde het voorkomen van zoutlast op de boezem.

Vispassage boezemgemaal Halfweg bij opening in 2012. Deze goed functionerende intreklocatie wordt jaarlijks gemonitord. Zie voor de werking de animatie Vispassage Halfweg op Youtube. Foto: Marco van Wieringen.