Historie en nieuwe fase

Van formeel moment in de besluitvorming...
Het watertoetsproces is in 2001 begonnen als formeel moment in de besluitvorming. Ruimtelijke plannen konden niet doorgaan zonder watertoets. Dat heeft het waterbelang prominenter gemaakt in de afweging.

...tot meedenken en mee ontwerpen van waterbeheerders
Inmiddels is het proces veel verder ontwikkeld dan alleen het formele toetsmoment. Waterbeheerders leren om mee te denken bij alle fasen van de ruimtelijke planvorming en ze leren om mee te ontwerpen. Ruimte voor water komt dan ook letterlijk op de kaart te staan en waterbeheerders en ruimtelijke ordenaars gaan dezelfde taal spreken. Het watertoetsproces als formele stap bestaat nog altijd in ruimtelijke procedures zoals het bestemmingsplan. Maar als de dialoog goed heeft gewerkt, levert het watertoetsproces geen verrassingen meer op.

Zoektocht
Overigens moet ook gezegd dat het zowel voor de ruimtelijke ordenaar als de waterbeheerder een zoektocht is: ruimtelijke plannen komen maar zelden tot stand in een kortdurend, eenmalig en stapsgewijs proces. Veel vaker zijn er meerdere ontwerpslagen, concepten die verschijnen en verdwijnen, plannen die weer stilvallen en hernomen worden. De zoektocht is dus veel minder strak gestructureerd dan de beschrijving van de processen, de wetsteksten en ook deze handreiking suggereren.

Van de achterdeur naar de voordeur
Een dialoog vraagt om een houding en competenties die passen bij samenwerking. Bij de start van de watertoets in 2001 kwam de waterbeheerder door de achterdeur van de formele procedure in het ruimtelijke proces binnen. Hij kon wijzen op wat er niet mocht of op wat persé moest en hij probeerde te voorkómen dat zaken fout gingen. Bij het streven naar creatieve dialoog en samenwerking komt de waterbeheerder door de voordeur binnen. Hij denkt met de ruimtelijke ordenaar mee over de mogelijkheden - door water mee te nemen in het ontwerp - samen een beter plan te kunnen maken. Wet en regelgeving zorgen ervoor dat niemand de voordeur op slot kan doen.