De waarde van boerentrots
Door Caroline van de Veerdonk, namens partners van Rijn-West aanjager van de DAW-impuls
“Waar is de boerentrots gebleven?”, vroeg een agrariër zich hardop af tijdens een bijeenkomst voor de melkveehouderij over versnellen van het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer (DAW). Een boeiende vraag die me aan het denken zette. Want wat is ‘boerentrots’ eigenlijk? En wat is de waarde voor onze samenleving?
Ik vroeg de veehouder wat voor hem de essentie is van boerentrots. “De passie van de boer voor het werk op het land,” antwoordde hij. “Én trots van de burger op de boer en wat hij produceert”. Zelf zou ik aan dit laatste graag toevoegen: “respect”. Dat is bij uitstek een waarde die de relatie tussen boer(in) en consument bepaalt. Iets dat agrariërs krijgen bij direct contact met consumenten.
Consumenten kennen de boer niet meer
In de praktijk missen boeren ‘de trots van de burger’: consumenten kennen de boer niet (meer). Door schaalvergroting in de agrarische sector en de detailhandel, groeiende verstedelijking en afname van het aantal boeren, is de afstand tussen boer(in) en klant toegenomen. De aloude uitspraak ‘onbekend maakt onbemind’ leidt door het steeds intenser wordende maatschappelijke debat over klimaat, milieu en dierenwelzijn steeds vaker tot onverholen publieke kritiek op boeren.
Gevolg: de boer voelt zich niet meer gewaardeerd. En de consument voelt afstand tot voedsel, waardoor voedsel makkelijker verspild wordt. Dat is wat de boer zo’n pijn doet.
Dat brengt me op de hamvraag: hoe kunnen boeren en burgers (weer) met elkaar in contact komen?
Volgens mij kunnen we de verbinding tussen boer(in) en klant op verschillende manieren versterken:
Regioproducten en streekproducten kopen. Producten uit de regio en streek zitten in de lift. Een puur en (h)eerlijk concept zijn de streekproducten van Landwinkel. De aangesloten producenten zijn bijna allemaal familiebedrijven. Zij produceren de streekproducten op ambachtelijke wijze. Kwaliteit en smaak staan daarbij voorop. Minister Schouten heeft kort geleden aan de Tweede Kamer laten weten dat streek- en regioproducten meer waardering en een grotere afzet verdienen. Samen met provincies gaat Schouten zich inzetten om regio- en streekproducten (nog) bekender te maken.
Korte (voedsel)ketens stimuleren. Als er weinig schakels zijn tussen boeren en consumenten zorgt voor een korte afstand tussen beiden, zowel fysiek als mentaal. Ook dragen korte ketens bij aan autonomie van de boer en bieden ze kansen om producten tegen een eerlijke prijs aan te bieden. Een voorbeeld is het initiatief ‘Korte Keten 2.0 – Lokaal en Digitaal’. In dit Brabantse project staat de ontwikkeling van een gezamenlijk digitaal platform centraal. Daarop kunnen agrariërs gezamenlijk hun aanbod in de markt zetten. Ook LNV ziet inmiddels de mogelijkheden van de korte keten en heeft een Taskforce Korte Keten
Boer(in), tuinder en burger nemen samen initiatief. Goede initiatieven zijn de open dagen op de boerderij of tuinderij en de Boerburgertweet. Een inspirerend voorbeeld is het initiatief Herenboeren. Daarin produceren consumenten samen duurzaam voedsel, onder begeleiding van een professionele boer. Op dit moment zijn er zo’n 10 locaties in Nederland waar initiatieven voor Herenboeren lopen. Per locatie zijn een groot aantal huishoudens (ca. 200) gedeeld eigenaar van een Herenboerderij.
Agrarische producten en maatschappelijke producten en diensten combineren. Iedereen kent ze: de boerenbedrijven die agrarisch producten leveren en dat combineren met zorg, winkel, kinderopvang, natuurbeheer, energieopwekking, educatie en/of agrotoerisme. Deze multifunctionele landbouw is groeiend. Ik fiets vaak langs biodynamische zorgboerderij De Hondspol. Daar verzorgen boeren, een tuinder en zorgcliënten de bodem, gewassen, dieren en het landschap. Met crowdfunding is deze boerderij onlangs gerestaureerd. Het ministerie van LNV heeft eind mei 2019 een nieuw Platform Multifunctionele Landbouw
Voedselonderwijs vernieuwen en aandacht voor gezond voedsel verhogen. We willen graag het groene onderwijs laten aansluiten op de omslag naar kringlooplandbouw van LNV. Zelf vind ik het versterken van gezonde en duurzame voedselketens in het Voedseleducatie Platform (smaaklessen) bijzonder interessant. De programma’s Gezonde School en Jong Leren Eten stimuleren scholen om te werken aan een gezonde leefstijl en gezonde voeding. Ook dat draagt bij aan boerentrots: in de (smaak)lessen staat de herkomst van voedsel centraal. En ‘gezond voedsel’ draagt bij aan een positiever imago van de boer.
Dat boeren en consumenten elkáár spreken is essentieel
Aan deze vijf ‘versnellers’ (samen) blijven werken: is dat voldoende om boerentrots terug te krijgen? Nee: ik denk dat communicatie ook een belangrijke rol speelt. Dat boeren en consumenten elkáár spreken is essentieel voor wederzijds begrip. De boerentrots zal erdoor groeien, boeren krijgen een duidelijker plek in de maatschappij en zullen zich (nog) meer willen inzetten voor maatschappelijke waarden als klimaat, landschap, natuur, water- en luchtkwaliteit en biodiversiteit. dierenwelzijn.